Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου
Το Μεσολόγγι είναι η πρωτεύουσα του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Η πολή βρίσκετα στην νοτιο δυτική πλευρά του νομού και περιβάλλεται από το σύμπλεγμα της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου και Αιτωλικού. Απέχει 30 χιλιόμετρα από τη πόλη του Αγρινίου, 50 χιλιόμετρα από την πόλη της Πάτρας και της Ναυπάκου και 250 χιλιομετρα από της Αθήνα και ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 18.000 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή.
Το Μεσολόγγι, πρωτεύουσα του νομού Αιτωλοακαρνανίας, είναι μια ιστορική πόλη με συνεχή δραστηριότητα και πρόοδο 500 περίπου χρόνων σε χώρο με πλούσιο ιστορικό παρελθόν καθώς όπως φανερώνεται κατοικήθηκε για πρώτη φορά και έκτοτε συνεχόμενα εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Παλαιολιθικά και νεολιθικά σημάδια, ιστορικά ευρήματα της Ελληνικής επανάστασης, βυζαντινά μνημεία, στην γύρω περιοχή αποδεικνύουν την έντονη και συνεχή δραστηριότητα της πόλης. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές το Μεσολόγγι είναι ο οικισμός ο οποίος δημιουργήθηκε από την μετοίκηση των κατοίκων της Αρχαίας Πλευρώνας και Αλίκυρνας.
Το Μεσολόγγι υπήρξε ανέκαθεν ναυτική δύναμη με έντονη ναυτιλιακή δραστηριότητα και εμπόριο και μνημονεύεται σε αρχαία κείμενα του Ομήρου και σε πινάκια αρχαίων πόλεων. Το λιμάνι του Μεσολογγίου διαδραμάτισε ρόλο στην ανάπτυξη της πόλης κατά τον Μεσαίωνα καθώς οι ντόπιοι εμπορεύονταν αλάτι και ψάρια τα οποία προμηθεύονταν από την κύρια πηγή πλούτου της περιοχής, την λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου Αιτωλικού.
Ο καλλικρατικος Δήμος Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου περιλαμβάνει τους Δήμους Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου, Οινιάδων και Αιτωλικού. Η Ιερά πόλις του Μεσολογγίου είναι ίσως η μοναδική πόλη η οποία έχει συνδέσει το όνομά της, σε παγκόσμιο επίπεδο με τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων κατά της διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Το Μεσολόγγι είναι η μοναδική πολή στο κόσμο που έχει άρρηκτα συνδεδεμένο το όνομά της με την έννοια "Επανάσταση", "Αγώνας για ελευθέρια" και "Αυτοθυσία", μέσω της ηρωικής εξόδου των Μεσολογγιτων το 1826. Μερικές από τις ηρωικές μορφές οι οποίες αναδέιχτηκαν μέσα από την προσπαθεια για ελευθερία είναι αυτές του Μάκρου Μπότσαρη, του Κυριάκου Μαυρομιχάλη, του λόρδου Βύρωνα και αποτελούν ορισμένα μόνο από τα αποδεικτικά στοιχεία του σημαντικού που διαδραμάτισε η πόλη του Μεσολογγίου στον αγώνα για την Ανεξαρτησία των Ελλήνων.
Το έτος 1825-1826 άρχισε η μεγάλη πολιορκία του Μεσολογγίου. Τουρκικά στρατεύματα υπό τον Κιουταχή πολιόρκησαν το Μεσολόγγι από ξηρά και θάλασσα. Την πόλη υπερασπίζονταν σώμα Μεσολογγιτών υπό τις διαταγές του Θανάση Ραζηκότσικα, Σουλιωτών (Νότη Μπότσαρη, Κίτσο Τζαβέλλα), Μακεδόνων, Επτανήσιων κ.α., καθώς και πολλων Φιλέλληνων. Τελευταία τους μεγάλη νίκη εναντίον πολλαπλάσιων εχθρικών δυνάμεων ήταν στο νησάκι της Κλείσοβας, στις 25 Μαρτίου 1826 της οποίας αναπαράσταση γίνεται κάθε χρόνο στο ίδιο μέρος και κατακλύζεται η περιοχή από επισκέπτες. Οι πολιορκημένοι έχοντας φθάσει στην έσχατη εξάντληση, αποφάσισαν να βγουν από την πόλη και να διασχίσουν πολεμώντας τα εχθρικά στρατόπεδα. Οι γέροι, τα γυναικόπαιδα, οι άρρωστοι και οι πληγωμένοι, έμειναν πίσω για να ανατιναχθούν με τον Χρήστο Καψάλη και τον Ιωσήφ Ρωγών, βάζοντας φωτιά σε μπαρούτι την ώρα που θα είχαν πλησιάσει αρκετά οι εχθροί με στόχο να μην τους πιάσουν αιχμάλωτους αλλά και να σκοτώσουν όσους περισσότερους μπορούσαν με την έκρηξη. Το Μεσολόγγι απελευθερώθηκε το 1829.
Μετά το παγκόσμιο κύμα φιλελληνισμού που δημιουργήθηκε, το Μεσολόγγι αναγνωρίσθηκε σαν διεθνές σύμβολο ελευθερίας, γεγονός που επιβεβαίωσε η Ελληνική Πολιτεία, ανακηρύσσοντας την "Ιερά Πόλις" με βασιλικό διάταγμα το 1937.
Η πόλη του Μεσολογγίου ανέδειξε πέντε πρωθυπουργούς: Σπυρίδωνα Τρικούπη, Χαρίλαο Τρικούπη, Ζηνόβιο Βάλβη, Δημήτριο Βάλβη και Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, πλειάδα λογοτεχνών: Κωστή Παλαμά, Μιλτιάδη Μαλακάση, Αντώνη Τραυλαντώνη, Γεώργιο Δροσίνη, Ρήγα Γκόλφη κ.α. και πολλών άλλων πολιτικών και πνευματικών προσωπικοτήτων.
Tο «Εθνικό Πάρκο λιμνοαθαλασσών Μεσολογγίου Αιτωλικού» προστατεύεται από τη διεθνή Σύμβαση Ramsar, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura, Κοινοτικές Οδηγίες και την Ελληνική Νομοθεσία. Τμήματα του υγρότοπου έχουν χαρακτηριστεί Διατηρητέα μνημεία της φύσης» και «Καταφύγια θηραμάτων», ενώ επίσης στον υγρότοπο περιλαμβάνονται το «Βιογενετικό Απόθεμα» του δάσους Φράξου, «Περιοχές προστασίας της φύσης» και «Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης».
Tο «Εθνικό Πάρκο» περιλαμβάνει:
• Σύμπλεγμα έξι λιμνοθαλασσών με κύρια τη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού
• Το δάσος του Φράξου Λεσινίου
• Δύο αλυκές: τη μεγάλη αλυκή της Φοινικιάς, τη μεγαλύτερη της χώρας, και τη δημοτική αλυκή Τουρλίδας.
• Δύο δελταϊκά οικοσυστήματα: του Αχελώου και του Ευήνου.
• Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Εχινάδων, που είναι άρρηκτα δεμένο με το εκβολικό σύστημα του Αχελώου.
• Λουρονησίδες, με μεγαλύτερη αυτή του Λούρου
• Το όρος Βαράσοβα (917μ. υψόμετρο), το ανατολικό φυσικό σύνορο του «Εθνικού Πάρκου».
• Ο Αράκυνθος ή Ζυγός (984μ. υψόμετρο) αποτελεί τον οικολογικό σύνδεσμο του υγρότοπου με την ηπειρωτική ορεινή ζώνη.
